đưa người ta không đưa qua sông

Ly khách! Ly khách! Con đàng nhỏ,
Chí rộng lớn ko về bàn tay ko,
Thì ko lúc nào trình bày trở lại!
Ba năm u già cả cũng chớ ao ước.

Ta biết người buồn chiều hôm trước
Bây giờ mùa hè sen nở nốt,
Một chị, nhị chị hao hao sen
Khuyên nốt em trai loại lệ sót (*).

Ta biết người buồn sáng sủa hôm nay:
Trời ko ngày thu, tươi tỉnh lắm thay cho,
Em nhỏ thơ ngây hai con mắt biếc
Gói tròn trĩnh tiếc thương cái khăn tay...

Người đi? Ừ nhỉ, người lên đường thực!
Mẹ thà coi như cái lá cất cánh,
Chị thà coi như thể phân tử lớp bụi,
Em thà coi như khá rượu say.

Mây thu đầu núi, gió máy lên trăng (**)
Cơn giá buốt chiều nao ụp bóng âm thầm.
Ly khách hàng ven trời nghe mong muốn khóc,
Tiếng đời xô động, giờ hờn căm (***).
(1941)

(*) Có bạn dạng chép là "dòng lệ xót".

(**) Có bạn dạng chép là "giá lên trăng".

(***) Khổ cuối bài bác thơ thông thường ko được nghe biết. Theo "Văn hóa nước Việt Nam tổ hợp 1989-95" (Hà Nội, 1989), nhập một bạn dạng in "Tiểu thuyết loại Bảy" (1940) đem đoạn này.

"Tống Biệt Hành" là bài bác thơ có tiếng và được ưa mến nhất của Thâm Tâm. Có người ko ngần quan ngại liệt nó vào trong 1 nhập chục bài bác thơ chi phí chiến hoặc nhất (1). Chục trong năm này, "Tống Biệt Hành" cũng khá được xếp nhập tuyển chọn lựa chọn năm mươi bài bác thơ trữ tình tiêu biểu vượt trội của chục thế kỷ thơ ca nước Việt Nam (2).

Đề tài bài bác thơ là 1 trong những nhập hằng hà tụt xuống số những cuộc ly biệt được đi vào "Thơ Mới" thời 1930 - 1945. Nhưng có lẽ rằng nhập văn học tập nước Việt Nam, trước và sau Thâm Tâm, không người nào viết lách về chia tay tràn tính bi lụy, trữ tình và mạnh mẽ cho tới như vậy.

Đưa người, tao ko trả qua quýt sông.

Từ bao đời ni, dòng sông, bến nước vẫn chính là vị trí của những cuộc dẫn biệt. Chẳng những vì thế xưa cơ, phương tiện đi lại giao thông vận tải đa phần của những người dân quê là cái thuyền. Con sông còn như 1 ranh giới, một vòng đai chứa đựng và chở che từng vùng xã mạc. Mỗi người, Lúc qua quýt sông, cũng chính là khi tách vứt quê nhà nằm trong mái ấm gia đình và người thân trong gia đình của mình. Chẳng cần là tình cờ Lúc loại sông, con cái tàu lên đường nhập tâm thức từng người như 1 hình tượng của giã từ, xa thẳm cơ hội. Trong thơ ca cũng vậy:

Anh Khóa ơi,
Em dẫn anh xuống tận bến tàu...
("Anh Khóa", Trần Tuấn Khải)

Biệt ly,
Sóng bên trên loại sông,
Ôi bé tàu như xé song lòng,
Và mây trôi, nước trôi, tháng ngày trôi,
Càng lướt trôi.
("Biệt ly", Dzoãn Mẫn)

Nhưng thứ tự này, người sáng tác ko trả các bạn bản thân qua quýt sông. Vào trong thời hạn cuối của thập kỷ tía mươi, Lúc Nguyễn Bính viết lách "Những bóng người bên trên sảnh ga", nhiều cuộc ra đi tiếp tục khởi điểm bên trên một bến xe cộ, một sảnh ga này cơ.

Tuy thế hình hình ảnh con cái đò, bến nước nhập văn vẻ và cuộc sống tiếp tục in sâu nhập người sáng tác tự động lúc nào, khiến cho anh cần thốt lên:

Sao phổ biến sóng ở nhập lòng?

Hỏi đấy, tuy nhiên chỉ nhằm thể hiện nỗi lòng buồn buồn phiền trộn chút vị ngất ngây của anh ý. Tiếng sóng ấy không đến phỏng như "tiếng đời xô động, giờ hờn câm" ở đoạn kết, tuy nhiên tiếp tục giống như giờ đàn khuấy động những cung bậc bi phẫn đằm thắm người lên đường và kẻ ở.

Đã hoặc rằng "người" buồn đấy, còn "cảnh" rời khỏi sao? Buổi chiều ấy, mặc dù "không thắm, ko vàng vọt", tuy nhiên "đầy hoàng hít nhập đôi mắt trong", và rất có thể rất rất đẹp nhất đấy. Nhưng nó vẫn đượm vẻ gì man mác vô lăm le. Có điều, nhập khi ấy, này ai còn nhằm ý cho tới cảnh vật phía bên ngoài. Họ mải "giã gia đình" và "dửng dưng". Đối với người sáng tác, chỉ với người lên đường là tồn bên trên, anh chỉ "đưa người ấy", ngoại giả tất cả không giống này đem nghĩa gì.

Cuối nằm trong thì giờ khắc chia ly cũng cần cho tới. Người lên đường kiêu hùng lắm, nhiệt huyết và hăm hở lắm:

Ly khách! Ly khách! Con đàng nhỏ,
Chí rộng lớn ko về bàn tay ko,
Thì ko lúc nào trình bày trở lại!

Anh thề bồi thốt thiệt ghê! Người phát âm ko biết anh lên đường đâu, anh làm những gì. Chắc sự nghiệp của anh ý rộng lớn lắm. Có gì thực hiện tao ghi nhớ lại chàng Kinh Kha nhập Tần qua quýt sông Dịch giá buốt tái tê, khí khái thực hiện hớp rượu, rồi bước trực tiếp không xoay đầu lại:

Phong chi phí tiêu hề, Dịch thủy hàn,
Tráng sĩ nhất khứ hề, bất phục trả.
(Gió nhỏ nhỏ chừ, sông Dịch giá buốt kinh,
Tráng sĩ một lên đường chừ, ko lúc nào về.)

Ta thấy anh lên đường khí thế thiệt đấy, tuy nhiên sao đơn độc quá! Đi thì cứ lên đường, tuy nhiên này đem rõ ràng tương lai:

Ba năm, u già cả cũng chớ ao ước.

Anh lên gân vậy thôi, chứ thực rời khỏi, anh thương u lắm. Và Lúc lên đường, này cần anh ko day dứt. Anh còn chị, còn em. Những người chị "như sen" và người em "ngây thơ hai con mắt biếc", đâu mong muốn anh lên đường. Hẳn mái ấm anh nheo nhóc và rất rất vất vả lắm, anh lên đường rồi, ai lo?

Tất nhiên, chí trai bốc đồng, anh trầm trồ quyết tâm lắm. Nhưng hay thấy cơ đơn thuần vẻ vẻ ngoài. Kỳ thực, lòng anh thiệt yếu mềm. Anh tiếp tục buồn, chắc chắn rằng kể từ lâu, chứ đâu cần chỉ còn "chiều hôm trước" với "sáng hôm nay".

Xem thêm: truyền thống quân đội nhân dân việt nam

Và cảnh sắc khung trời mùa hè sang trọng thu ấy thiệt đẹp nhất. Anh nhất quyết cần kể từ giã mái ấm gia đình, bè bạn nhập quang cảnh ấy sao? Đích của anh ý này đem chắc chắn là gì? Đâu cần anh không tồn tại những day dứt, buộc ràng bịn rịn?

Nhưng rồi anh vẫn dứt áo rời khỏi lên đường. Đi khi này nhưng mà người dẫn chẳng hay:

Người đi! Ừ nhỉ? Người lên đường thực!

Như một giấc mơ, khi thức tỉnh không còn gì. Anh đã từng đi, lên đường thực. Làm đứa ở lại đắm nhập nỗi thẫn thờ. Cuộc đời sao như tỉnh, như mơ! Đành cần chịu!

Tất cả kéo theo một cao trào. Nhịp thơ trở thành gấp rút, cứng rắn, mạnh mẽ, tuy nhiên đượm vẻ chua chát và bi phẫn:

Mẹ thà coi như cái lá cất cánh,
Chị thà coi như thể phân tử lớp bụi,
Em thà coi như khá rượi say.

Anh mong muốn quên lãng lên đường tất cả. Quên lên đường mang đến không còn nỗi sầu. Như người lữ khách hàng nhập "Chiều" của Hồ Dzếnh. Nhưng demo hỏi: đem quên được không?

Mây tha bổng đầu núi, gió máy lên trăng,
Cơn giá buốt chiều nao ụp bóng âm thầm.

Thời lừa lọc qua quýt lên đường. Bóng hoàng hít không thể nữa. Cơn giá buốt và bóng tối quấn lên từng bước anh lên đường. Lúc ấy, người lữ khách hàng còn sót lại 1 mình. Âm âm thầm. Lặng lẽ. Cái đích vẫn xa thẳm vời. Và nhuệ khí xưa đâu còn nữa. Anh mong muốn nhảy khóc, mong muốn gào lên tức tưởi:

Ly khách hàng ven trời nghe mong muốn khóc,
Tiếng đời xô động, giờ hờn câm...

Chẳng biết khi ấy, anh trách móc ai? Trách bản thân, hoặc trách móc cuộc sống cay nghiệt?

*

Ông Hoài Thanh nhập "Vài tâm lý về thơ" (3) tiếp tục thú nhận Lúc viết lách "Thi nhân Việt Nam", ông rất rất khoái "Tống Biệt Hành". Chẳng những vì thế "điệu thơ gấp rút. Lời thơ gắt. Câu thơ cứng rắn, gân guốc. Không quyến rũ và mềm mại, uyển gửi như phần nhiều thơ bây giờ" (4), nhưng mà đa phần bài bác thơ đem phong vị "bâng khuâng khó khăn hiểu của thời đại". (5)

Không rõ ràng "Tống Biệt Hành" đem gì "khó hiểu"? Nhưng rõ rệt Lúc phát âm, tôi thấy thiệt "bâng khuâng". Vẻ trầm hùng, cổ kính của bài bác thơ với những hình hình ảnh "mong manh, rùng rợn, tựa như những nhát dao xiết nhập tâm trạng, tưởng là rất rất nhẹ nhõm hóa rời khỏi lại rất rất nặng" (6) gây ra một tuyệt hảo thiệt mạnh và thâm thúy cho tới người phát âm.

Ít năm trước đó trên đây, thi sĩ Lương Trúc (7), một người các bạn của Thâm Tâm, đem bật mí rằng "Tống Biệt Hành" là bài bác thơ Thâm Tâm viết lách tặng ông Lúc ông lên đường sinh hoạt. Tạm cho rằng như thế. Tại nhập yếu tố hoàn cảnh bấy giờ (1941), hành vi cách mệnh của những thanh niên lứa tuổi nhị mươi như chúng ta, rất có thể xem là một sự xả thân tràn nguy hiểm. Nó đem hình hình ảnh những tráng sĩ thời xưa, nhập trận đánh "lạnh lùng theo đuổi rỗng dồn" ("Chiến sĩ vô danh", Phạm Duy), với lòng nhiệt huyết linh nghiệm "chiến ngôi trường lên đường chẳng tiếc đời xanh" ("Tây Tiến", Quang Dũng). Và cũng chẳng không giống gì bao nhiêu hình hình ảnh thiệt đẹp nhất và oai vệ hùng của lứa văn nghệ sỹ đầu nhập cuộc kháng chiến, nửa thập kỷ về sau:

Sáng chớm giá buốt trong tâm TP Hà Nội,
Những phố lâu năm xao xác khá may,
Người rời khỏi tiên phong ko ngoảnh lại,
Sau sườn lưng thềm nắng nóng lá rơi tràn.
("Đất nước", Nguyễn Đình Thi)

... Nhớ tối rời khỏi lên đường khu đất trời bốc lửa
Cả đô thị ngun ngút cháy sau lưng
Những chàng trai ko Trắng nợ anh hùng
Hồn chục phương phơ phất cờ đỏ loét thắm
Rách tơi tả rồi song giầy vạn dặm
Bụi ngôi trường chinh nhạt bạc áo hào hoa
Mái tóc xanh hứa mãi cho tới Lúc già
Phơi nắng nóng gió máy và hoa ngàn cỏ dại
Theo giờ gọi của những người dân Hà Nội
Trở về
Trở về lúc lắc lại quê hương!
("Ngày về", Chính Hữu)

*

Cuộc đời Thâm Tâm thiệt ngắn ngủi ngủi. Ông viết lách ko nhiều (8). Cái bị tiêu diệt cướp ông lên đường ở tuổi tác 33. Ông tiếp tục nhẩy vào trận đánh đấu của dân tộc bản địa một cản nhiệt trở nên. Từng là chỉnh sửa viên tập san "Tiên phong" (1945-1946) rồi thư ký tòa biên soạn báo "Vệ quốc quân", ở Chiến dịch Biên giới (1950), Thâm Tâm bị nóng bức rét nặng nề trong khi không tồn tại thuốc thang. Vô phương cứu vớt trị, ông bị vứt lại nhập 1 căn mái ấm sàn bên trên bạn dạng Nà Po và một người liên hệ. Anh này là kẻ độc nhất xuất hiện Lúc ông tắt thở và van nài được bà con cái dân bạn dạng một miếng vải vóc Trắng nhằm thực hiện khăn tang (8).

Cái bị tiêu diệt của Thâm Tâm thiệt bi thảm. Nhưng nó cũng thiệt đẹp nhất và bi lụy ở góc nhìn một tráng sĩ điểm tụt xuống ngôi trường. Đẹp và bi lụy như "Tống Biệt Hành" của ông vậy!

Chú Thích - Giới Thiệu Tham Khảo:

1. Vũ Quần Phương: Thâm Tâm và "Tống Biệt Hành" ("Quân group Nhân dân", 1990).

2. "Văn hóa nước Việt Nam tổ hợp 1989-95" (Hà Nội, 1989).

3, 4, 5. "Tuyển luyện Hoài Thanh", luyện 2 (Hà Nội, 1983).

6. Vũ Cao: "Tản mạn dọc đàng văn học" ("Văn nghệ Quân đội" mon 6-1988).

7. Tên thiệt Phạm Quang Hòa, sinh vào năm 1915. Xin coi thêm thắt bài bác của Hoàng Tiến: "T.T.Kh. là ai?" ("Nhân dân Chủ nhật" ngày 16-7-1989).

8. Sinh thời, thơ Thâm Tâm không được in trở nên luyện. Mãi cho tới năm 1988, luyện "Thơ Thâm Tâm" thuế tầm một vài ganh đua phẩm tiêu biểu vượt trội của ông vừa được ấn hành.

9. Theo Từ Bích Hoàng: "Cách mạng kháng chiến và cuộc sống văn học", luyện 1 (Nhà xuất bạn dạng Tác phẩm mới nhất, TP Hà Nội 1985).

Xem thêm: các danh lam thắng cảnh ở việt nam